Η εγκατάλειψη του Ελληνικού

Η έλλειψη σχεδίου και προγραμματισμού είναι από τα βασικά στοιχεία μας ως χώρα. Μας έλκουν τα λούσα και η αίσθηση του καινούργιου, βαδίζοντας προς την κατεύθυνσή τους σαν υπνωτισμένοι και χωρίς να σκεφτόμαστε τίποτε άλλο.

Με την κατασκευή του λαμπερού αεροδρόμιου στα Σπάτα, ο παλιός αερολιμένας στο Ελληνικό αφέθηκε στην τύχη του. Όπως έχουν αφεθεί τόσα και τόσα έργα μετά τους Ολυμπιακούς  Αγώνες. Μία τεράστια έκταση με εγκαταστάσεις, η οποία ρημάζει όλο και περισσότερο την ώρα που θα μπορούσε να είχε εκμεταλλευτεί σε πάρα πολλούς τομείς. Από την κατασκευή πνεύμονα πρασίνου και αθλητικών εγκαταστάσεων, μέχρι χώρων υποδοχής μεταναστών. Ποιος νοιάζεται όμως τώρα; Κάποιος θα βρεθεί που να είναι in στη μόδα των ιδιωτικοποιήσεων και θα πάρει την έκταση....

Τετάρτη 28 Μαρτίου 2001. Ένα αεροσκάφος της Ολυμπιακής Αεροπορίας απογειώνεται από το αεροδρόμιο του Ελληνικού, εκτελώντας το τελευταίο δρομολόγιο της ημέρας για Θεσσαλονίκη. Ήταν η τελευταία επιβατική πτήση που εξυπηρετούσε ο Κρατικός Αερολιμένας Αθηνών. Ύστερα από 63 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας, παραχωρούσε τη θέση του στο νεότευκτο, μεγαλοπρεπή Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος». Καθώς, όμως, το αεροπλάνο υψωνόταν στον Αττικό Ουρανό, άφηνε πίσω του μια απέραντη έκταση 5.287 στρεμμάτων να σαπίσει στην εγκατάλειψη.

Καλοκαίρι 2011. Δέκα χρόνια από εκείνη την ημέρα, ετοιμόρροπα κτίρια, χορταριασμένοι αεροδιάδρομοι, λεηλατημένα οχήματα, παροπλισμένα αεροσκάφη συνθέτουν την αποκαρδιωτική εικόνα του πρώην αεροδρόμιου. Όπου και αν κοιτάξει κανείς, αντικρίζει θλιβερά σημάδια από την εποχή που ο χώρος αυτός αποτελούσε ένα από τα πιο πολυσύχναστα αεροδρόμια της Μεσογείου.

Και φράχτες. Τα δεκάδες χιλιόμετρα τους, μαρτυρούν το δαιδαλώδες καθεστώς ιδιοκτησίας που διέπει τον χώρο. Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, Ολυμπιακά Ακίνητα, ΤΡΑΜ, ΕΘΕΛ, Τελωνείο, Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα, πολιτιστικοί σύλλογοι, αθλητικά σωματεία είναι κάποιοι μόνο από τους φορείς που εκμεταλλεύονται σήμερα κομμάτια αυτού του απέραντου αναξιοποίητου «φιλέτου», στα νοτιοανατολικά προάστια της Αθήνας.              

Στρίβοντας από τη Λεωφόρο Ποσειδώνος, απέναντι από τον Άγιο Κοσμά, φτάνουμε στο χώρο που κάποτε αποκαλούταν Δυτικό Αεροδρόμιο. Μας υποδέχεται η σκουριασμένη ταμπέλα, που… επιμένει να κατευθύνει προς Αναχωρήσεις και Αφίξεις. Πίσω της ορθώνονται οι εγκαταλελειμμένες κτιριακές εγκαταστάσεις του σταθμού, ο οποίος πρωτολειτούργησε το 1938. Όταν επί δικτατορίας εγκαινιάστηκε και ο Ανατολικός Αεροσταθμός, ο Δυτικός παραδόθηκε στην αποκλειστική χρήση της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Τα σινιάλα της εταιρείας διακρίνονται παντού στις γυάλινες εισόδους και στους τοίχους του περιφραγμένου γκρίζου κτιρίου.

Τα σημάδια της εγκατάλειψης εμφανέστατα. Θρυμματισμένες τζαμαρίες, έρημες αίθουσες γεμάτες σκουπίδια και ντουβάρια και ετοιμόρροπες κολώνες. Μια σκουριασμένη ταμπέλα με το σήμα της Ολυμπιακής και ένα αστέρι, εύχεται «Καλές Γιορτές». Στον παράδρομο μπροστά από τις Αφίξεις στέκει η πρώην πιάτσα των ταξί. «Πτώση σημαίας, δραχμές 200» αναγράφει η ξεχασμένη ταμπέλα. Παραδίπλα, ένα σκουριασμένο στέγαστρο με την επιγραφή «Υπηρεσίες Λιμουζίνας» στα αγγλικά, μας γυρνάει πίσω στις εποχές, όπου από το σταθμό διακινούνταν χιλιάδες τουρίστες.

Λίγα μέτρα πιο δεξιά βρίσκεται το νεκροταφείο οχημάτων της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Εδώ σαπίζει ο παροπλισμένος στόλος της αεροπορικής εταιρείας. Παντός είδους τροχοφόρα, από Ι.Χ. μάρκας Ford και μικρά βανάκια, μέχρι ανυψωτικά οχήματα και λεωφορεία. Τα περισσότερα έχουν λεηλατηθεί. Μπαταρίες, λάστιχα, τιμόνια, καθίσματα λείπουν. Μέσα σε κάποια λεωφορεία διακρίνονται σημάδια ότι έχουν μείνει άνθρωποι. Συνεχίζοντας προς το εσωτερικό, προσπερνάμε το μάλλον… διακοσμητικό φυλάκιο με τον υπάλληλο, για να φτάσουμε στην περιοχή των παρατημένων Ολυμπιακών εγκαταστάσεων. Σήμερα χρησιμοποιούνται περιστασιακά από αθλητικά σωματεία.

Βορειότερα, ανάμεσα σε ψηλά δέντρα και ξεραμένους θάμνους «ξεφυτρώνουν» δεκάδες ετοιμόρροπα κτίρια. Αποθήκες, υπόστεγα αεροπλάνων, λειτουργικές εγκαταστάσεις, συνεργεία, διοικητικές υπηρεσίες. Χοντρά λουκέτα και αλυσίδες κρατούν ερμητικά κλειστά κάποια εξ’ αυτών. Τα υπόλοιπα στέκουν με σπασμένα παράθυρα και παραβιασμένες πόρτες, σαν να περιμένουν τη στιγμή της κατάρρευσης. Από το εσωτερικό τους έχουν αφαιρεθεί τα πάντα, ενώ έχουν ξηλωθεί ακόμη και οι γυψοσανίδες και τα καλώδια των τοίχων.

Για να φτάσουμε στον Ανατολικό Αεροσταθμό πρέπει να ακολουθήσουμε αντίθετη διαδρομή. Κινούμενοι επί της Λεωφόρου Βουλιαγμένης και αφού προσπεράσουμε την πρώην Αμερικάνικη Βάση, στρίβουμε αριστερά για να εισέλθουμε στη βόρεια πλευρά του αεροδρομίου. Εδώ συναντάμε εγκαταστάσεις και κτίρια που χρησιμοποιούνται από το Δήμο Ελληνικού και διάφορους πολιτιστικούς φορείς. Συρμάτινοι φράχτες και απαγορευτικά παντού. Σε ένα οικόπεδο αργοπεθαίνουν σκουριασμένα δεκάδες παλαιά πυροσβεστικά οχήματα της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας. Γύρω τους έχει αναπτυχθεί πυκνή βλάστηση, δίνοντας σου την αίσθηση ότι θέλει να τα κατασπαράξει.

Λίγες δεκάδες μέτρα πιο κάτω, οι τσιμεντένιες αλάνες και οι δρόμοι που σχηματίζονται ανάμεσα στα κτίρια που στέγαζαν τα συνεργεία των ξένων αεροπορικών εταιρειών, χρησιμοποιούνται σήμερα από μεταφορικές εταιρείες και σχολές οδηγών. Τα ξεθωριασμένα σήματα της KLM, της Austrian Airlines και της Lufthansa αποτελούν σιωπηλούς μάρτυρες ότι η περιοχή αποτελούσε κάποτε την κύρια αεροπορική πύλη της χώρας. Εδώ βρίσκεται και το παλιό τελωνείο του Αεροδρομίου. Ρημαγμένο και με σχεδόν όλα του τα παράθυρα σπασμένα, έχει «σφραγιστεί» με λουκέτα.

Ο δρόμος στη συνέχεια μας οδηγεί μπροστά στο κτίριο του πρώην Ανατολικού Αεροσταθμού. Το 1969 παραδόθηκε προς χρήση στις αλλοδαπές αεροπορικές εταιρείες, σε μια προσπάθεια να αποσυμφορηστεί η αυξημένη επιβατική κίνηση του Δυτικού Αεροσταθμού. Εκείνη την εποχή το Ελληνικό εξυπηρετούσε 3,3 εκατομμύρια επιβάτες και 25 χιλιάδες τόνους φορτίου ετησίως.

Σήμερα είναι παντελώς έρημο. Τζαμαρίες το περιβάλλουν, ενώ η έντονη διάβρωση στους τοίχους και τις κολώνες είναι εμφανής. Ο επιβλητικός, βουβός όγκος του, σχεδόν τρομάζει. Έχει παραχωρηθεί στα Τουριστικά Ακίνητα και κατά καιρούς φιλοξενεί διάφορες εκθέσεις. Ένας υπάλληλος εταιρείας φύλαξης το προστατεύει από την λεηλασία. Δεξιά και αριστερά, πλαστικά παραπετάσματα εμποδίζουν την πρόσβαση στα εκατοντάδες στρέμματα των πρώην αεροδιαδρόμων που εκτείνονται πίσω. Χορτάρια έχουν ξεφυτρώσει από τις ρωγμές της τσιμεντένιας επιφάνειας, ενώ ξεραμένη χαμηλή βλάστηση έχει πνίξει τα «γυμνά» σημεία ανάμεσα στους αεροδιαδρόμους. Σε κάποια σημεία διακρίνεται ακόμα η διαγράμμιση, που κάποτε διευκόλυνε την προσγείωση αεροπλάνων από κάθε γωνιά του πλανήτη.

Στις μέρες μας, η μόνη «αεροπορική» χρήση, που έχει απομείνει στον χώρο, είναι ο έλεγχος της εναέριας κυκλοφορίας εντός του FIR Αθηνών. Αυτός εκτελείται από τα ραντάρ και τις εγκαταστάσεις της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας που λειτουργούν στο μέσο σχεδόν του αεροδρομίου. Εκεί κοντά βρίσκεται και ένα μικρό παροπλισμένο αεροπλάνο.

Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του… στόλου των παροπλισμένων αεροσκαφών, που έχουν εγκαταλειφθεί στο πρώην αεροδρόμιο, «αναπαύεται» σε μια απόμερη γωνία, κοντά στο Γκολφ της Γλυφάδας. Τρία μικρά ελικοφόρα τύπου «Cessna» και τέσσερα μεγαλύτερα αεροσκάφη βρίσκονται μέσα σε έναν περιφραγμένο χώρο, που όπως δηλώνει μια ταμπέλα ανήκει στο Μουσείο Πολιτικής Αεροπορίας. Την προσοχή αποσπά το πελώριο Boeing 747 της Ολυμπιακής Αεροπορίας με το όνομα «Αετός».

Από τα αεροσκάφη έχουν αφαιρεθεί οι κινητήρες. Τα λάστιχά τους είναι σκασμένα και τα πιλοτήρια σε κάποια από αυτά, γυμνά από τζάμια. Δείχνουν καταδικασμένα στην εγκατάλειψη και στη φθορά του χρόνου. Σαν το παλιό αεροδρόμιο που σήμερα φιλοξενεί τα κουφάρια τους…

Β.Σ-Θ.Σ