Οδοιπορικό στο Λεπροκομείο της Χίου

H νόσος του Χάνσεν ή αλλιώς λέπρα έγινε... της μόδας την χρονιά που μας πέρασε, λόγω της δημοφιλούς σειράς του Mega και του βιβλίου της  Βικτόρια Χίσλοπ "Το Νησί", στο οποίο βασίστηκε.

Τόσο το βιβλίο, όσο φυσικά και η σειρά στηρίχτηκαν στο ιστορικό πλαίσιο των τροφίμων στη Σπιναλόγκα της Κρήτης και στο Λεπροκομείο που βρισκόταν στο νησάκι. Ενα μέρος στο οποίο όμως κάλλιστα θα μπορούσε να στηθεί ακόμα και ολόκληρο μουσείο για την διαβόητη νόσο του Χάνσεν, είναι το Λεπροκομείο ή  Λωβοκομείο της Χίου.

 Η παρουσία του άγνωστη σε πολλούς, τα τεκμήρια που διασώζονται ωστόσο είναι τόσα και τόσο ξεκάθαρα, που πραγματικά σπαράζει η καρδιά σου βλέποντας τα να κείτονται ερειπωμένα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής μας στη Χίο, επισκεφτήκαμε το μέρος όπου, όσο τετριμμένο κι αν ακούγεται, ο χρόνος έχει σταματήσει.

Περπατώντας στην περιοχή του Κοφινά, η οποία βρίσκεται στα βόρεια της πόλης και περίπου πέντε χιλιόμετρα από το Λιμάνι, αρχικά δεν μπορείς να μην μείνεις ασυγκίνητος από την τοποθεσία. Βρίσκεται μέσα στα δέντρα, τα οποία θαρρείς και στέκονται επίμονα εκεί σε πείσμα των πυρκαγιών, προκειμένου να προστατέψουν αυτή την πανέμορφη τοποθεσία. Με το που αντικρίσαμε  φυσικά τα χτίσματα και ενώ ο ήλιος είχε αρχίσει να πέφτει, σκεφτήκαμε το πόσο εξαιρετικά θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το σκηνικό για γυρίσματα ταινίας θρίλερ.

Στα κάγκελα της πόρτας αντικρίζεις τον αριθμό 1378, ημερομηνία κατά την οποία κατασκευάστηκε το Λεπροκομείο από τους Γενουάτες κατακτητές, αποτελώντας έτσι το πρώτο ανάλογο ίδρυμα στην Ελλάδα και από τα πρώτα -αν όχι το πρώτο- στην Ευρώπη. Φυσικά δεν... κατέκλεισαν τους Γενουάτες ξαφνικά φιλανθρωπικά αισθήματα. Βλέποντας ωστόσο ότι η λέπρα τους ζημίωνε οικονομικά, αποφάσισαν να την περιορίσουν.

 Σύμφωνα με καταγεγραμμένες μαρτυρίες,  οι μέθοδοί του ήταν ιδιαίτερα πρωτοποριακές από το ξεκίνημα. Από το 1822 μέχρι το 1835 η λειτουργία του ανεστάλη λόγω της τρομερής σφαγής της Χίου, καθώς πέραν από το προσωπικό σφαγιάστηκαν και πολλοί από τους τροφίμους. Οπως εικάζεται, ελάχιστοι που κατάφεραν να γλυτώσουν κρύφτηκαν μέσα στην στοά του Λεπροκομείου και κατάφεραν στη συνέχεια να διαφύγουν.

Από εκεί και πέρα, το Λεπροκομείο λειτούργησε ανελλιπώς μέχρι το 1881, όπου ο μεγάλος σεισμός οδήγησε στην καταστροφή του. Με συντονισμένες κινήσεις όμως και με την σημαντικότατη στήριξη των Χιωτών της διασποράς, το ίδρυμα κατασκευάστηκε ξανά από την αρχή.

Οπως αναφέρει ο Χιώτης συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης, "οι εγκαταστάσεις, ανεπτυγμένες κατά μήκος του ποταμού,  αποτελούνταν από 16 αυτόνομες μονάδες οι 12 των οποίων ήταν των δύο δωματίων και οι υπόλοιπες τέσσερις του ενός. Η σύνδεση κάθε δύο ανεξάρτητων μονάδων γινόταν με μικρότερη μονάδα η οποία περιελάμβανε χώρους εξυπηρέτησης (κουζίνα, WC κ.λπ.). Σε διαφορετικά σημεία του συγκροτήματος κατασκευάστηκαν δύο λουτρά και στο κέντρο ένα εστιατόριο, το γραφείο της Διοίκησης, καθώς και η εκκλησία του Αγίου Λαζάρου".

Σε όλα αυτά, μπορεί ο καθένας να περιηγηθεί από μόνος του. Επισκεφτήκαμε το Λεπροκομείο απόγευμα και δεν συναντήσαμε... ψυχή, ούτε καν στην εκκλησία, η οποία είναι το μόνο κτήριο που δεν έχει ρημάξει. Πέραν από το φθοροποιό δύναμη του χρόνου, υπάρχουν και φθορές από ανθρώπινη παρουσία.

Βαμμένοι τοίχοι με σπρέϊ, μικρές φωτιές και βανδαλισμοί συνθέτουν ένα σκηνικό, το οποίο θα είχε αποφευχθεί αν υπήρχε μία στοιχειώδης μέριμνα για τον χώρο. Στα κτήρια που βρίσκονται δεξιά του ποταμού, μπορείς να συναντήσεις πραγματικά απομεινάρια μιας άλλης εποχής. Από παλιές εφημερίδες, μέχρι προσωπικά αντικείμενα και ρούχα, αρκεί φυσικά να βλέπεις που πατάς, καθώς οι σανίδες στο πάτωμα ξεκολλούν πανεύκολα..

Σε ένα τετράδιο μέσα σε ένα μπαούλο υπάρχουν οι ελπίδες κάποιοι παιδιού που μάθαινε αγγλικά. Σε διάφορους τοίχους, πέραν των πρόσφατων γκράφιτι, διακρίνει κανείς μηνύματα ελπίδας των ασθενών. Μέσα στην παλιά εκκλησία, τα ερείπια σε συνδυασμό με το ότι σώζεται από τις τοιχογραφίες σε κάνουν να νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε έναν χώρο που μόλις ανακαλύπτεται.

Το δωμάτιο όμως που σου φέρνει περισσότερο από όλα στο μυαλό σκηνές από το "Νησί", είναι το φαρμακείο. Παρατημένα φάρμακα, όργανα και γάζες βρίσκονται ακόμα μέσα στα ντουλάπια, ενώ τα χάπια για την αντιμετώπιση της νόσου, για τα οποία πολλοί τότε θα εκλιπαρούσαν, βρίσκονται πεταμένα εδώ και εκεί σε στοίβες, μαζί με άλλα χαρτιά και υφάσματα.

Η πίσω πόρτα κάποιου από τα κτήρια σε οδηγεί στους τάφους, οι οποίοι χάσκουν ανοικτοί. Πουθενά όμως, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για τους ανθρώπους που κάποτε φιλοξενούσαν και φυσικά παραμένουν  σαν… ξέφραγο αμπέλι. Δίπλα τους, ένα πηγάδι που χρησιμοποιούταν για να στοιβάζονται τα οστά.

 «Δε μας τιμά να υπάρχουν ανθρώπινα οστά ριγμένα στο διπλανό ανοικτό πηγάδι. Αυτή η ασέβεια που δείχνουν στο χώρο αυτό είναι απαράδεκτη. Ντροπή", είχε δηλώσει ο Ανδρέας Μιχαϊλίδης, πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρείας Χίου σε τοπική εφημερίδα.

Φεύγοντας από το χώρο, είναι σαν να επιστρέφεις από ένα μακρύ ταξίδι στο χρόνο με τα συναισθήματα να είναι ανάμεικτα. Αφενός νιώθεις «γεμάτος» από την χαρά της ανακάλυψης και από τα ευρήματα που μόνος σου συναντάς και αφετέρου «άδειος», γνωρίζοντας ότι το μέρος έχει οδηγηθεί στην εγκατάλειψη από την πλήρη αδιαφορία όλων των αρμόδιων φορέων. Ειδικά σε ένα μέρος όπως η Χίος, όπου οι δωρεές «πέφτουν» αρκετά συχνά προς το στρατό ή την εκκλησία…

Θ.Σ – G.S

Ακολουθεί ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ του Mega για το Λεπροκομείο της Χίου: